آلمان

قانون شهروندی آلمان ، قوانین اقامت آلمان ، قانون استخدامی و اصول‌ راهنمای‌ منتشرشده توسط وزارت کشور آلمان، مهم‌ترین قوانین آلمان در زمینه سرمایه‌گذاری اتباع خارجی هستند. یکی از کلیدی‌ترین قوانین در نظام ‌حقوقی آلمان، قانون اقامت و اشتغال خارجی است. در این قانون مقرراتی راجع به ورود اتباع خارجی به آلمان، اقامت در آلمان، دلایل اقامت در آلمان (اقتصادی، تحصیلی و…) و… وضع شده است.

فی‌الواقع در قوانین آلمان بخش معینی برای سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و فیری‌لنس‌ها وضع نشده و قوانین و مقررات راجع به خوداشتغالی در مورد آنها جاری است. هر شهروند کشور ثالث پیش از فعالیت اقتصادی (از جمله اشتغال و خود اشتغالی) باید درخواست صدور اجازه اقامت در آلمان را ارائه دهد. صدور آن منوط به رعایت شرایط مذکور در ماده 21 قانون اقامت آلمان است :

• منفعت اقتصادی یا نیاز محلی وجود داشته‌باشد؛

• پیش بینی تاثیر مثبت بر اقتصاد؛

• وجود سرمایه شخصی از طرف شخص خارجی یا در دسترس بودن وام برای تحقق ایده تجاری.

تا پیش از سال 2012، دو شرط اول با سرمایه‌گذاری حداقل 250،000 یورو و ایجاد 5 شغل، محقق می‌شد. با این حال، این آستانه با اصلاح قانون اقامت و اشتغال اتباع بیگانه برداشته شد .اما به چه دلیل این حداقل حذف شد؟ در واقع با وجود حداقل250 هزار یورویی، امکان مهاجرت اشخاصی که در زمان حال مبلغ لازم را ندارند ولی در آینده امکان موفقیت آن‌ها می‌رود از بین می‌رفت. به عبارت دیگر این مقرره برای جذب سرمایه‌گذاری‌های استارتاپی و تکنولوژیکی حذف شد.

در ارزیابی پرونده متقاضیان، این موارد بررسی می‌شوند:

• سودمندی ایده؛

• تجربه کارآفرینی متقاضی؛

• میزان سرمایه‌گذاری.

لازم به ذکر است که مدت اعتبار اجازه اقامت حداکثر تا سه سال است (ماده21 ، بند 4 ، قانون اقامت).

اما پس از سه سال و با تحقق شرایط زیر، اجازه اقامت برای فرد متقاضی صادر می‌شود:

فرد خارجی فعالیت برنامه‌ریزی شده را با موفقیت انجام دهد و قادر به حمایت مالی از خود و خانواده باشد.

متداول‌ترین نوع شرکت در آلمان، شرکت مسئولیت محدود (Gesellschaft mit beschränkter Haftung GmbH) است، به نظر می‌رسد دلیل این امر، آسان بودن روند مدیریتی و قواعد مربوط به سرمایه است. این شرکت‌ها تحت حاکمیت قانون «شرکت‌های مسئولیت محدود» قرار دارند. برای تاسیس این نوع شرکت یک نفر سرمایه‌گذار هم کافیست و طبق بخش 5 قانون مذکور، حداقل میزان لازم برای تاسیس این قبیل شرکت‌ها، 25 هزار یورو است. برای تاسیس شرکت لازم است توافق‌نامه بین شرکا در دفتر اسناد رسمی و نهاد ثبت تجاری آلمان، مرقوم شود. نوع دیگر، شرکت سهامی (Aktiengesellschaft = AG) است، این شرکت‌ها تحت حاکمیت قانون«شرکت سهامی» قرار دارند و وفق بخش 7 آن، برای تاسیس شرکت سهامی، به حداقل 50 هزار یورو نیاز است. اساسنامه شرکت باید توسط دادگاه یا دفتر اسناد رسمی تایید و سپس شرکت در نهاد ثبت تجاری آلمان، درج شود. طبق قانون مالیاتی آلمان، شرکت‌هایی که در آلمان ثبت شده‌اند یا مرکز اصلی مدیریتی آنها در آلمان است، موظف به پرداخت مالیات سالیانه هستند. شرکت‌هایی هم که در آلمان اقامت ندارند یا ثبت نشده‌اند، در صورت اخذ درآمد از یک منبع آلمانی، موظف به پرداخت مالیات هستند. شرکت‌ها موظف به پرداخت 15% مالیات سالانه به علاوه 5.5% هستند. اشخاص هم موظف به پرداخت 14 الی 45% مالیات بر درآمد هستند.

برای برخورداری از حمایت قانون پتنت آلمان یا کنوانسیون پتنت اروپا، اختراع باید نوآورانه و دارای فوائد صنعتی باشد. درخواست ثبت پتنت باید به دفتر ثبت اختراع و علامت‌تجاری آلمان یا دفتر پتنت اروپایی، داده ‌شود. توصیه می‌شود که قبل از تسلیم درخواست، حتماً با وکیل متخصص امور مالکیت‌فکری، مشورت صورت گیرد. مدت حمایت از پتنت در آلمان بیست سال است، به شرط این که مبلغ لازم برای تمدید سالیانه آن پرداخت شود. روش دیگر حفاظت از حق فکری، ثبت اختراع نه به عنوان پتنت، بلکه به عنوان Utility Model است. تفاوت با پتنت در کمتر بودن میزان مبلغ پرداختی سالیانه و حاکمیت قانونUtility Model است.

در مورد علامات تجاری نیز قانون علامت تجاری آلمان از واژه‌، عکس، نامه، عدد، طرح سه‌بعدی، و… در صورت متفاوت بودن، عمومی نبودن و گمراه‌کننده نبودن حمایت می‌کند.در آلمان، علامت‌های تجاری، از زمان ثبت تا 10 سال پس از آن تحت حمایت قانونی قرار دارند و می‌توان این 10 سال را چندین بار تمدید کرد و محدودیتی راجع به این امر وجود ندارد.

قانون کپی‌رایت آلمان، از آثار خلاقانه، منصرف از مادیت آنها حمایت می‌کند. اثر باید از خلاقیت پدیدآورنده سرچشمه گرفته ‌باشد و می‌تواند یک اثر ادبی، علمی، هنری و… باشد، این امر صراحتاً در ماده 1 قانون مذکور ذکر شده. چتر حمایتی این قانون از بدو خلق اثر وجود خواهد داشت و منوط به ثبت اثر در نهادهای رسمی نیست.

در مورد جاسوسی صنعتی و نقض محرمانگی نیز فرد ممکن است هم بر اساس مبانی حقوقی و هم مبانی کیفری ذیل قانون مقابله با رقابت غیرمنصفانه، محکوم شود.

طبیعاً آلمان به عنوان قطب اقتصادی اروپا، موقعیت‌های مختلفی برای صاحبان ایده و سرمایه فراهم می‌کند. درواقع برای اخذ ویزای کارآفرینی/استارت‌آپ، لازم است شخص اسناد و محاسبات مالی (منابع لازم، سود و ضرر احتمالی)، اسناد مربوط به بیمه سلامت و طرح تجاری (بیزنس پلن) خود را ارائه دهد. شخص باید به این سوالات پاسخ دهد که آیا تأثیر کسب و کار وی بر اقتصاد آلمان مثبت است؟ آیا ایده کسب و کار برای آلمان مناسب است؟آیا پروژه مدنظر دارای منابع مالی تضمین شده است؟

ویزای استارت آپ آلمان برای شروع کسب و کار به سرمایه خاصی نیاز ندارد اما متقاضی باید از پشتوانه مالی نسبتاً مناسبی برخوردار باشد تا بتواند در صورت قبولی ایده وی در این کشور مکانی را برای راه‌اندازی کسب وکار آماده کند و همچنین او باید بتواند هزینه‌های زندگی خود و همسر و فرزندان زیر ۱۸ سال خود را تقبل کند.

آلمان با کمبود نیروی متخصص و با کیفیت روبه‌روست، مثل مهندسین، متخصصین IT، متخصصین بهداشتی و… . برای همین امر، آلمان مقررات سهل‌گیرانه‌تری نسبت به گذشته برای این قبیل اشخاص وضع کرده است. برای اخذ اقامت کاری آلمان، باید دارای این شرایط باشید: وجود مدرک دانشگاهی مرتبط با کار، پیشنهاد کاری، تائید اداره فدرال کار آلمان، مدرک زبان آلمانی در سطح B1 و اگر بیش از ۴۵ سال سن دارید، باید منابع کافی برای تامین هزینه دوران بازنشستگی خود را داشته باشید و یا باید بتوانید ثابت کنید که حقوق شما کمتر از حداقل حقوق ماهانه برای هر فرد، که توسط وزارت داخله آلمان تعین شده، نباشد. این میزان در سال 2019، برای هر نفر در آلمان غربی 3685 یورو و در آلمان شرقی حدود 3382 یورو بود. مجوز کار به منظور اشتغال در آلمان معمولاً به مدت چهار سال اعطا می‌شود. اگر قرارداد کار دارای مدت زمان کمتری باشد، اجازه اقامت هم براساس آن تنظیم می‌شود. اگر فرد شغل خود را از دست بدهد، معمولاً اقامت شما نیز باطل می‌شود. در این حالت، فرد باید به سرعت شغل جدید پیدا و برای اجازه اقامت جدید اقدام کند. برای دریافت اجازه اقامت برای کار شخصی و مستقل نیز باید شرایطی اثبات شود؛ ایده کسب و کار باید تاثیر مثبت بر اقتصاد آلمان داشته باشد، توانایی تامین هزینه‌های لازم و این که فرد باید قبلا در زمینه‌ای که قصد کار در آلمان کار را دارد، تجربه کسب کرده باشد.

و در صورت وجود هر یک از شرایط زیر، اجازه اقامت برای خوداشتغالی نیز می‌تواند صادر شود:

• امتیازات ویژه مطابق با موافقت‌نامه‌های متقابل بین‌المللی اعمال می‌شود (ماده 21 ، بند 2 ، قانون اقامت)؛

• اگر فرد خارجی دارای مدرک دانشگاهی آلمان باشد (ماده 21، پاراگراف2 بند1 ، قانون اقامت)Y

• اگر فرد خارجی دارای مجوز اقامت برای اهداف تحقیقاتی یا علمی (مواد 18 و 20 ، قانون اقامت) باشد و فعالیت پیش‌بینی شده به پیشینه تحصیلی وی مرتبط باشد.

شیوه دیگر نیز استفاده از کارت آبی اتحادیه اروپاست. طرح کارت آبی اتحادیه اروپا با هدف جذاب‌تر کردن اروپا برای افراد تحصیلکرده ساکن کشورهای خارج از اتحادیه اروپا تهیه شده است. همه بیست و هفت کشور عضو اتحادیه اروپا، به جز بریتانیا (که دیگر عضو نیست)، دانمارک و ایرلند در طرح کارت آبی اتحادیه اروپا شرکت می‌کنند. وجود پیشنهاد شغلی و مدرک دانشگاهی از اهم شرایط این ویزا هستند. وفق بخش 19 قانون اقامت و اشتغال اتباع بیگانه، این ویزا تا سقف 4 سال صادر می‌شود، درصورتی که شغل مدنظر باعث حداقل درآمد 55 هزار دلار سالانه و 43 هزار دلار در مشاغل مربوط به STEM شود. البته لازم به ذکر است که اخذ این کارت بدون تائید دفتر اشتغال آلمان ممکن نیست. شرایط دیگری نیز برای رد این درخواست وجود دارد، مثل ارائه اطلاعات دروغ، وجود فرد واجدالشرایط آلمانی یا اروپایی برای شغل مدنظر و تهدید امنیت آلمان و اتحادیه اروپا.

از اول مارچ 2020، قانون جدید نیروی کار ماهر آلمان به اجرا درآمد؛ هرچند با ظهور ویروس کرونا و اعمال شدید محدودیت‌های تردد در سطح بین‌المللی، این قانون فعلاً از مرکز توجهات خارج شده‌است. قانون مذکور، سیستم مهاجرتی آلمان را تغییر نمی‌دهد بلکه به قصد اصلاح قانون اقامت و اشتغال اتباع بیگانه و تسهیل و سرعت بخشیدن به استخدام نیروی کار ماهر غیراروپایی وضع شده‌ و عموم شروط صدور ویزای کاری برای نیروی ماهر با آنچه در قانون اقامت و اشتغال اتباع ببگانه آمده، یکسان است. به طور مثال در قانون جدید نیز به لزوم وجود پیشنهاد کاری و تائید آژانس فدرال اشتغال آلمان اشاره شده ‌است.

یکی از تغییرات اساسی این قانون، اصلاح بخش 39 قانون اقامت و اشتغال اتباع بیگانه است. طبق این اصلاحیه، دیگر لازم نیست برای آژانس فدرال اشتغال آلمان محرز شود که فرد یا افراد آلمانی یا اروپایی دیگری برای آن شغل به خصوص وجود دارند، در حالی که طبق پروسه قبلی در صورت وجود اشخاص آلمانی یا اروپایی واجد شرایط درخواست کار شخص غیراروپایی رد می‌شد. در نهایت اقامت موقت به مدت چهارسال صادر خواهد شد، مگر این که آژانس فدرال اشتغال آلمان مدت زمان کمتری را براساس قرارداد کار مشخص کند.

طبق قانون اقامت و اشتغال اتباع بیگانه 2017، نیروی ماهر شخصی بود که دارای مدرک دانشگاهی آلمانی یا معتبر خارجی باشد، اما وفق قانون جدید، نیروی کار ماهر، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی یا دارندگان مدارک فنی و حرفه‌ای آلمانی یا معتبر خارجی هستند و می‌توانند به قصد اشتغال یا کاریابی وارد آلمان شوند. طبق قانون قدیم تنها دارندگان مدارک دانشگاهی از این امر بهره‌مند می‌شدند. لازم به ذکر است که دسترسی به بازار کار آلمان همیشه برای اشخاص با مدرک دانشگاهی آلمانی نسبتاً آسان بوده و موقعیت شغلی مناسبی می‌توانست برای اشخاص فراهم کند. در مورد اشخاص بالای 45 سال، این اشخاص باید ثابت کنند که درآمد آن‌ها حداقل ماهانه 3685 یورو خواهد بود.

افراد می‌توانند با ویزای کاریابی تا شش ماه در آلمان حضور داشته ‌باشند. اشخاصی نیز که پیشنهاد کاری قطعی دارند می‌توانند اقدام به دریافت اقامت موقت کاری کنند و پس از چهارسال با احراز برخی شرایط مثل حداقل 48 ماه پرداخت مالیات، مدرک زبان آلمانی و…، شخص می‌تواند برای دریافت اقامت دائم آلمان اقدام کند. البته این بازه زمانی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و مراکز فنی و حرفه‌ای آلمان به دو سال کاهش می‌یابد

لازم است به برخی مشاغل مورد نیاز در آلمان اشاره‌ای داشته‌ باشیم، مثل پرستار سالمندان، متخصص IT، متخصص اقتصادی، مشاور فروش، مدیرفروش، تکنسین برق، پزشک، فیزیوتراپ، برنامه‌نویس و پرستار.

انواع مختلفی از دانشگا‌ه‌ها و مراکز تحصیلات عالی در آلمان وجود دارد که می‌توان از میان آنها به دانشگاه‌ها، کالج‌ها، مدارس حرفه‌ای و آموزشگاه‌های علوم کاربردی،‌ کالج‌های موسیقی و هنر و بسیاری موسسات آموزشی دیگر اشاره کرد. بعضی از این موسسات دولتی هستند و بعضی دیگر از آنها توسط بخش خصوصی اداره می‌شوند. در موسسات آموزشی خصوصی معمولا پرداخت شهریه تحصیلی الزامی است. لازم به ذکر است که بدون بیمه درمانی، شما نمی‌توانید در آلمان تحصیل کنید. به عنوان یک دانشجو، می‌توانید هریک از شرکت‌های بیمه خصوصی و یا عمومی را انتخاب کنید، اما بیمه درمانی عمومی معمولا ارزان‌تر است. اگر در حین تحصیلات مشمول بیمه خصوصی هستید، نمی‌توانید به بیمه درمانی عمومی بازگردید. دانش کافی در مورد زبان آلمانی یکی دیگر از شرایط مهم ورود به دانشگاه‌های آلمان است. به جز برخی از دوره‌های دانشگاهی بین‌المللی، دانستن زبان آلمانی در C1 یا بالاتر، از پیش‌نیازهای تحصیل در آلمان است. نکته مهم دیگر امکان اشتغال دانشجو و همسر اوست. دانشجو می‌تواند 120روز تمام وقت یا 240 روز پاره‌وقت به کار مشغول شود و لازم به ذکر است که با حقوق تا سقف 450 یورو، معاف از مالیات هستند. همسر وی نیز درصورت تائید دولت آلمان می‌تواند مشغول به کار شود.